Tytoń i choroby serca

Uzależnienie od palenia tytoniu jest problemem społecznym wielkiej wagi. Tytoń jest dostępny w każdym sklepie spożywczym, w barach i na dyskotekach, a sięgają po niego dorośli i dzieci, ku ... swojej zgubie. Według obliczeń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu palenia tytoniu umiera codziennie 14 tysięcy osób, prawie tyle ile liczy miasto Kościan. Na niewiele zdają się apele lekarzy i ustawowe zakazy palenia. Nikt nie wie, jak skutecznie dotrzeć do milionów palaczy z przesłaniem - rzuć palenie już dziś...

Dzieje liści tytoniu

Liście tytoniu palone były w Ameryce Północnej i Południowej od czasów pradawnych. Wdychanie dymu ze spalonych, suszonych liści tytoniu zapoczątkowali prawdopodobnie Majowie przed 2 tysiącami lat. Do Europy dotarły one za sprawą odkrywcy Ameryki, Krzysztofa Kolumba, który otrzymał je w darze od mieszkańców San Salvador w dniu 12 października 1492 roku. Na Starym Kontynencie traktowane były od początku jako lekarstwo, niemal na wszystko. W roku 1559 francuski dyplomata Jean Nicot przywiezionymi z Lizbony liśćmi tytoniu uleczył z migreny Katarzynę Medycejską. Od jego imienia roślinę nazwaną nikocjaną, a zidentyfikowany w roku 1828 aktywny składnik tytoniu – nikotyną. W XVIII wieku używano głównie tabaki - zmielonych liści z dodatkami aromatów i przypraw, wdychanych nosem. Żucie tytoniu - tzw. prymki (w Indiach bidi), upowszechniło się głównie w Stanach Zjednoczonych. Pierwszą fabrykę papierosów w Londynie założyli weterani wojny krymskiej w roku 1856, a w sto lat później produkcję papierosów rozpoczął znany powszechnie Philip Morris. Pierwszy rysunek przedstawiający mężczyznę palącego cygaro pochodzi ze świątyni Majów Palenque (ok. 640 r.). Z owych czasów pochodzi też nazwa ciquar, która określa to co się pali i ładnie pachnie.

Tajemnica dymu

Tajemnica dymu tytoniowego tkwi w jednym z jego składników – nikotynie, docierającej do mózgu już po 10 sekundach od zaciągnięcia się. Substancja ta ma podobną budowę chemiczną do morfiny (znany narkotyk), a jej częste przyjmowanie powoduje uzależnienie. W łagodnej postać jest to tylko uzależnienie psychiczne, związane z przyzwyczajeniem. W wielu przypadkach dochodzi jednak do uzależnienia od substancji chemicznej, której brak wywołuje szereg reakcji. Zespół uzależnienia od tytoniu charakteryzuje się silną potrzebą jego stosowania, trudnościami w kontrolowaniu „palenia”, uporczywym używaniem tytoniu wbrew jego szkodliwym następstwom, przedkładaniem palenia nad inne zajęcia i obowiązki oraz występowaniem „objawów z odstawienia” (patrz tabela 1) przy próbach zerwania z nałogiem. Na silne uzależnienie wskazuje zapalanie pierwszego papierosa tuż po wstaniu, budzenie się w nocy z głodem nikotynowym oraz palenie więcej niż jednej paczki dziennie.

Tabela 1. Objawy towarzyszące rzucaniu palenia.

Smoliste piekło

Papieros zawiera około 4 tysięcy związków chemicznych uwalniających się podczas jego spalania. Substancje te wnikają do organizmu przez płuca i szkodzą. Dym tytoniowy ma silne działanie drażniące, uczulające, toksyczne, rakotwórcze i uzależniające. Uważa się, iż co najmniej 40 składników dymu może doprowadzić do powstania choroby nowotworowej. Do największych „demonów” tytoniu należy: benzen, formaldehyd, chlorek winylu, aminy aromatyczne, fenol, metale ciężkie i wiele innych. Warto pamiętać, że główny strumień dymu wdychany przez palacza zawiera mniej substancji toksycznych niż boczny, docierający do przebywających obok osób niepalących!

Papierosy typu light są tak samo niebezpieczne jak pozostałe

Medycyna oskarża

Niestety prawdą jest, iż tytoń przyczynia się do powstania bardzo wielu schorzeń, z których wybrane wymieniono w tabeli 2. Osoby palące dużo częściej cierpią na choroby nowotworowe, schorzenia płuc, układu krążenia i układu nerwowego. Tytoń jest jednym z głównych sprawców zachorowań na raka płuc, zawał serca, udar mózgu, a nawet na prowadzącą do ślepoty zaćmę. Szkodliwe składniki dymu tytoniowego, wdychane przez kobiety ciężarne przenikają do płodu powodując powolniejszy wzrost, mniejszą masę urodzeniową dziecka, zwiększają ryzyko przedwczesnego porodu, nagłej śmierci noworodka i innych powikłań ciąży. Palenie tytoniu w obecności dzieci naraża je na częstsze zachorowania na zapalenie oskrzeli, płuc, astmę, choroby ucha środkowego, alergię, opóźnia ich rozwój fizyczny i psychiczny. Wdychanie dymu tytoniowego przez kobiety karmiące piersią wywołuje u dziecka niepokój, przyspieszenia czynności serca, wymioty i biegunkę. Palenie papierosów powoduje także zażółcenie skóry, zębów, palców, pogłębienie zmarszczek, nieprzyjemny zapach z ust oraz częstsze złamania kości i wolniejsze gojenie ran pooperacyjnych.

Tabela 2. Choroby związane z paleniem tytoniu.

Leczenie nikotynizmu

Zdaniem ekspertów zaprzestanie palenia tytoniu jest możliwe na każdym etapie uzależnienia. Jeśli nie udaje się porzucić nałogu samodzielnie, należy skorzystać z porady lekarskiej. Palacz powinien rozpocząć rzucanie nałogu od wyznaczenia godziny zero, dnia w którym zrezygnuje z palenia. O dacie tej warto poinformować bliskich, co zobowiąże do zachowania terminu. Mieszkanie, samochód i miejsce pracy powinny być wolne od papierosów. Nie należy nosić ze sobą „ognia”, czyli zapałek ani zapalniczki. Pomocne może być także przebywanie z osobami wolnymi od nałogu, zajęcie rąk trzymaniem długopisu albo pisaniem na komputerze, spędzanie wolnego czasu w miejscach, w których obowiązuje zakaz palenia (kina, muzea, biblioteki). Z wyprzedzeniem należy przygotować sobie plan awaryjny, na wypadek silnego głodu nikotynowego. Może on obejmować listę zajęć odwracających uwagę od potrzeby palenia, na przykład spacer, telefon do znajomego albo majsterkowanie. Myślenie o korzyściach zdrowotnych niepalenia nie zmniejszy uczucia głodu, ale zwiększy motywację do wytrwania w postanowieniu, podobnie jak spisywanie oszczędności, jakie przynosi tytoniowa abstynencja. W dniu zero można także rozpocząć regularne ćwiczenia fizyczne, które przyczynią się do poprawy stanu zdrowia. Strach przed przytyciem powstrzymuje wiele osób od definitywnego zerwaniem z nałogiem. Szkoda, gdyż zwiększeniu masy ciała można skutecznie zapobiec stosując odpowiednią dietę i ruch.

Zaleca się, aby zaprzestać używania wszelkich wyrobów tytoniowych - papierosów, cygar, cygaretek, tytoniu fajkowego, machorki, tabaki, tytoniu do ssania i żucia.

Medycyna w walce z nałogiem

W walce z nałogiem pomocne mogą się okazać preparaty zawierające nikotynę. Są one dostępne w każdej aptece bez recepty, w formie gum do żucia, plastrów, sztucznych papierosów i inhalatorów. Pomagają łagodzić głód tytoniowy w okresie niepalenia. Do dyspozycji lekarzy pozostają także inne środki, działające na układ nerwowy, zmniejszające ochotę na zapalenie kolejnego papierosa. Preparaty te (dostępne wyłącznie na receptę) są ponadto skuteczne w zapobieganiu przyrostowi masy ciała po zerwaniu z nałogiem. Wiele osób chwali sobie zabiegi akupunktury, elektropresury, psychoterapii, a nawet hipnozy.

Prawa niepalących

Osoby palące nie mają prawa narażać niepalących na ryzyko zachorowania na choroby odtytoniowe. Regulacje prawne nie trafiają jednak pod strzechy domów. Zapis ustawowy nie uchroni dzieci, ani niepalącego współmałżonka przed tytoniowym nałogiem rodzica lub partnera. Szczególną ochroną powinny być objęte kobiety w ciąży. Na zakończenie pamiętajmy, aby walczyć o swoje prawa i głośno mówić, iż nie życzymy sobie palenia tytoniu w naszym towarzystwie.

Na podstawie: Poradnik Profilaktyki Zdrowotnej, Akademia Zdrowia, Gazeta Kościańska, lek. med. Michał Sokólski, aktualizacja 2013